Μια μαύρη κωμωδία με κύριο συστατικό τον σουρεαλισμό της ελληνικής κρίσης, επανέρχεται στη σκηνή του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης: το «Ευρέ εργά 2014 » της Μανίνας Ζουμπουλάκη, κατάλληλα ανανεωμένο ώστε να υποδεχτεί τη νέα χρονιά και τους απελπισμένους από τo χαράτσι θεατές, με τη σκηνοθετική ματιά της Πέμης Ζούνη και πρωταγωνιστές τους Βάνα Πεφάνη, Γαλήνη Τσεβά και Νίκο Σούλη.

Δύο γυναίκες νορμάλ, σε μη κανονικές συνθήκες ελέω μνημονίου-, με «μπαλαντέρ», έναν ανδρικό ρόλο- έκπληξη. Βγαλμένος από τη ζωή-στην κυριολεξία-ο σπαρταριστός διάλογος της Μανίνας Ζουμπουλάκη, προέκυψε αβίαστα από μια χαλαρή συζήτηση δύο φιλενάδων της, της Κατερίνας και της Δήμητρας. Η πετυχημένη κωμωδία  είχε ανέβει για πρώτη φορά το 2012 στο bar theatre του Ιδρύματος Κακογιάννη με διαφορετικούς συντελεστές.

Το μνημόνιο κάνει καλό (μόνο) στη σάτιρα

Στη νέα εκδοχή, θα γνωρίσουμε τον ανδρικό ρόλο που είχε κοπεί στην αρχική παράσταση του έργου, με τον Νίκο Σούλη αλλά και την ιδιαίτερη οπτική της Πέμης Ζούνη. Από ό, τι φαίνεται η κρίση ωφελεί σοβαρά τη σάτιρα… «Πράγματι, έχει ενεργοποιήσει πολλούς καλλιτέχνες και δημιουργούς να γράψουν και να κάνουν πράγματα μέσα σε ένα πλαίσιο διαμαρτυρίας- αν και  δεν είναι άμεση διαμαρτυρία, ξέρετε,  είναι αυτό που κάνει η τέχνη με διακριτικό τρόπο.  Όλες οι εποχές κρίσης βοηθούν την καλλιτεχνία», δηλώνει η συγγραφέας του έργου, Μανίνα Ζουμπουλάκη.

Φανατική θεατρόφιλη η ίδια, έχοντας στο ενεργητικό της, αμέτρητα άρθρα,  βιβλία και σενάρια στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο, αποφάσισε να κάνει το μεγάλο άλμα. Ερέθισμα στάθηκε πριν λίγα χρόνια το project «24 Hour Theatre», στο οποίο μέσα σε μια μέρα συγγραφείς και ηθοποιοί έπρεπε να ετοιμάσουν ένα μικρό έργο διάρκειας δέκα λεπτών για να ανέβει στη σκηνή.

Κάπως έτσι μπήκε το «μικρόβιο» ενώ καταλυτικό ρόλο έπαιξαν οι δύο κολλητές της, η Κατερίνα και η Δήμητρα. «Μια μέρα άκουσα δύο φίλες μου που συζητούσαν. Η μια δούλευε ως γκαρσόνα και η άλλη έψαχνε δουλειά ως γκαρσόνα. Ξεσήκωσα- πήρα ολόκληρα κομμάτια από τις κουβέντες τους και ξεκίνησα να τα γράφω. Και είδα ότι μου έβγαινα ως διάλογοι. Και λέω, κάτσε να το δοκιμάσω,  τι έχω να χάσω, μόνο χρόνο. Πλέον όλοι οι καλλιτέχνες μόνο χρόνο έχουμε να χάσουμε», μας εξομολογείται η Ζουμπουλάκη, ενώ προσθέτει: «το έγραψα μέσα σε πέντε μέρες. Όταν ξεκινάω  κάτι μετά δεν μπορώ να το αφήσω, το μόνο που με ενδιαφέρει είναι να γυρίσω σπίτι και να το συνεχίσω».

Η Κατερίνα είναι ηθοποιός και  μάλιστα η αρχική ιδέα ήταν να παίξει η ίδια το ρόλο. Για διάφορους λόγους αυτό δεν προέκυψε, όπως μας εξηγεί η συγγραφέας. Η άλλη φίλη της, η Δήμητρα είναι βοηθός φροντιστή στην παράσταση. «Περίμενα να μου πουν μα εσύ πήρες όλες τις καλές μας ατάκες. Δεν μου το είπε καμία από τις δύο γιατί δεν έκανα απομαγνητοφώνηση,  έβαλα σε ένα context τις ατάκες. Πήρα δηλαδή τον τρόπο που μιλούσαν, τους χαρακτήρες με άλλα λόγια,  και τους έβαλα να λειτουργούν σε ένα έργο. Έκλεψα τους χαρακτήρες,  κάτι που κάνεις πάντα όταν γράφεις. Δεν τους επινοείς  γιατί μετά είναι ψεύτικοι. Οι δύο φίλες αντέδρασαν καλά,  με χαρά μπορώ να πω».

Η σκηνοθετική προσέγγιση της Πέμης Ζούνη

Με τη φρεσκάδα μιας νέας σκηνοθετικής ματιάς, το έργο αποκαλύφθηκε εκ νέου στη δημιουργό του, αφού «φωτίστηκαν» διαφορετικές πλευρές. Αναφερόμενη στην Πέμη Ζούνη, η Μανίνα Ζουμπουλάκη τονίζει: «Η Πέμη είναι πιο εσωτερική. Η παιδεία της είναι το θέατρο,  μπορεί να έχει κάνει τηλεόραση αλλά βασικά είναι θεατρική ηθοποιός και θεατρική σκηνοθέτις. Και ανακάλυψε διαστάσεις τις οποίες δεν τις είχα σκεφτεί ούτε εγώ. Από το πώς πρέπει να στέκονται και να μιλούν αυτές οι δύο γυναίκες,  μέχρι το τι κρύβουν και τι θέλουν να φανερώσουν. Έχει μια ιδιαίτερη ευαισθησία η Πέμη. Βλέπει πώς μπορεί ένα κείμενο να γίνει θέατρο».

Το γέλιο βγαίνει αλλά είναι πικρό. Γιατί οι δύο ηρωίδες του έργου, τις οποίες ενσαρκώνουν η Βάνα Πεφάνη και η Γαλήνη Τσεβά βιώνουν όλα όσα μας σπάνε το ηθικό στην καθημερινότητά μας. Όπως σχολιάζει η Μανίνα Ζουμπουλάκη: «Το πρόβλημά τους είναι ότι βρίσκονται στην Ελλάδα και ξέρουμε πώς είναι τα πράγματα. Κανείς δεν κάνει τη δουλειά που έκανε πριν πέντε χρόνια. Όλοι κάνουμε δουλειές τις οποίες δεν  είχαμε καν φανταστεί. Έχει υποβιβαστεί πάρα πολύ η εργασία και  οι μισθοί είναι κάτι γελοιότητες:  παίρνεις  500 ευρώ για οκτάωρο,  αν είσαι καλοπληρωμένος.

Το να δουλεύεις οκτώ ώρες γκαρσόνα με ελάχιστα λεφτά είναι πολύ εξευτελιστικό αν σκεφτείς ότι πριν ήσουν, για παράδειγμα,  αρχιτέκτονας ή οτιδήποτε άλλο. Για ένα άτομο που πέρασε πανεπιστήμιο και μιλάει ξένες γλώσσες,  είναι πολύ υποτιμητικό να παίρνει 250 ευρώ. Και επειδή υπάρχει πολύ επιθετικότητα κι έχει γίνει , όπως έχει γίνει  η ζωή, είναι συνήθως κακές και οι συνθήκες εργασίας. Κανείς δεν είναι happy όταν εργάζεται κάπου,  πουθενά δεν είναι πολύ ωραία πια. Δεν είσαι χαρούμενος είτε αν δουλεύεις,  είτε αν δεν δουλεύεις.

Οι δύο ηρωίδες του έργου βρίσκονται σε αυτή τη συνθήκη. Η μια εργάζεται στην καφετέρια και η άλλη ψάχνει για δουλειά. Και οι δύο είναι 40 και κάτι. Η μια έχει ένα παιδί ενώ η άλλη όχι-και η δεύτερη λέει,  ευτυχώς που δεν έχει,  γιατί τι θα το’ κανε. Έτσι είναι οι φίλες μου πια. Έτσι είμαστε όλες στην Ελλάδα του σήμερα. Οι κουβέντες πλέον με τους γνωστούς σου είναι αυτού του επιπέδου. Δεν είναι ότι  σκέφτηκα κάτι δημιουργικό και καινούργιο αλλά πώς θα τη βγάλω τον άλλο μήνα. Και ότι μου ήρθε  τόσο το χαράτσι και η μαμά μου έχει να πληρώσει τόσα και έχω να πάω και οδοντογιατρό… Τα ξέρουμε… Η ζωή μας και η δουλειά μας δεν έχουν καμία σχέση με αυτό που ήταν πριν και προσπαθείς να το αντέξεις ή, όπως συμβαίνει στην περίπτωσή μου, το κάνεις έργο».

Η κρίση χρωματίζει πλέον τη γραφή της Μανίνας Ζουμπουλάκη: «Ο άντρας μου ως παράπονο μού είπε ότι μουρμουράς στο αυτί του κοινού αλλά δεν του προτείνεις καμία λύση. Δεν έχω να προτείνω καμία λύση γιατί η τέχνη, γενικά, δεν προτείνει λύσεις. Η τέχνη δείχνει την πραγματικότητα με έναν διαφορετικό τρόπο…», αναφέρει η ίδια. Όμως τονίζει για τον θεατή του «Ευρέ Εργά»:  «θέλω να φύγει ο άλλος και να γελάει, να έχει  περάσει καλά. Δεν περνάει που δεν περνάει καλά στη δουλειά του, ας τα περάσει καλά εκεί που  θα βγει».

Η Μανίνα Ζουμπουλάκη και το Life-style: «…μόνο ο Γαβαλάς πλήρωσε…»

Μήπως όμως το life-style και το mainstream των προηγούμενων ετών έκαναν  πιο απότομη τη σημερινή προσγείωση; Η Μανίνα Ζουμπουλάκη είναι χειμαρρώδης στην απάντησή της: «περάσαμε ένα high στα 90’s που τώρα μου λένε όλοι ότι εδώ πληρώνεται. Ε, τι πληρώνεται; Ότι τα Σάββατα πηγαίναμε στα μαγαζιά και ψωνίζαμε παπούτσια, ρούχα και δώρα και μετά πίναμε καφέδες με τις ώρες; Αυτό δεν ήταν τίποτα . Μην το ξεφτιλίζουμε κιόλας.

Όταν μου λένε πληρώνεται το life style,  λέω σιγά το life style.  To «life style» σε εισαγωγικά, δηλαδή το κότερο και τη βίλα στη Μύκονο πόσα άτομα  το έκαναν ; Εκατό. Και από αυτούς μόνο ο Γαβαλάς πλήρωσε,  έτσι; Όλοι οι υπόλοιποι είναι στις τηλεοράσεις και είναι μια χαρά. Εμείς απλώς δουλεύαμε. Ποιο ήταν το life style,  ότι πήγαινες, ας πούμε,  σε μια δεξίωση το χρόνο; Ίσως επειδή δεν έκανα ποτέ high life style, ακόμη κι όταν έβγαζα λεφτά, σε αποθήκες ψώνιζα. Δεν ξέρω ποιες είναι αυτές οι μοντέλες και οι διάσημοι. Καμιά φορά μου στέλνουν e-mail και μου λένε παντρεύτηκε ο τάδε και ούτε ξέρω ποιος είναι. Δεν βλέπω τηλεόραση-ειδικά πρωινή- με τίποτα. Ξέρετε οι καλλιτέχνες είμαστε λίγο αυτιστικοί,  δεν κάθεσαι να ασχοληθείς με το παραέξω. Είσαι πολύ απασχολημένος κοιτώντας τον αφαλό σου,  ψάχνοντας τι θα κάνεις μετά. Δεν σε νοιάζει ποιος είναι αυτός στην τηλεόραση που παντρεύτηκε την τάδε μοντέλα».

Αλήθεια, αντέχει να βγαίνει έξω στη σημερινή Αθήνα; Μου μιλάει ενθουσιασμένη για τη βόλτα της  μια ηλιόλουστη μέρα στην πλατεία Αγία Ειρήνης, όπου ήταν καλεσμένη σε ένα παιδικό πάρτι: «Ήταν ανοιχτά τα μαγαζιά και γινόταν ο κακός χαμός. Έβλεπα πολύ κόσμο, πιτσιρικάδα με καφέδες και μπίρες έξω… και ήταν ωραία. Κάτι άλλο πάει να γίνει. Χάνεται το ιλουστρασιόν και η γκλαμουριά της πόλης αλλά ζωντανεύει κάτι άλλο από κάτω,  δεν είναι νεκρή».

Τώρα που το life-style μας τελείωσε, κάποιοι αισιοδοξούν ότι μπορεί κάτι καλύτερο να προκύψει. Όχι, όμως και η Μανίνα Ζουμπουλάκη, η οποία με αφοπλιστικό χιούμορ απαντά:  «προτιμώ το life style χίλια χρόνια. Mακάρι να πάνε στη Μύκονο και στα κότερα αυτοί οι πλούσιοι και να μπορώ να πηγαίνω κι εγώ το Σάββατο για ψώνια. Αλλά δεν πρόκειται να γίνει αυτό, το ξέρουμε.

Κι όσοι έχουν  λεφτά κάθονται απάνω τους,  τα έχουν βγάλει όλα στην Ελβετία και ζουν πολύ προσεκτικά και διακριτικά. Κανείς δεν σου λέει πια ότι παίζει τένις  γιατί θεωρείται προκλητικό-κι αυτό δεν ξέρω αν είναι καλό. Είναι μια επίφαση λαϊκότητας. Όλοι σου λένε πόσο δύσκολα περνούν, όμως δεν περνούν όλοι τόσο δύσκολα. Επίσης το δύσκολα έχει διαβαθμίσεις. Δύσκολο είναι να μην πηγαίνεις κομμωτήρια μια φορά το μήνα, δύσκολο είναι και να μην έχεις να φας, ας πούμε. Και τα δυο είναι δύσκολα ανάλογα με το πώς το βλέπεις».

Ωστόσο μοιράζεται μαζί  μας τον δικό της οδηγό επιβίωσης: «Το μόνο που μας σώζει είναι το χιούμορ. Όταν σου έρχεται ένα χαρτί και σου λέει πρέπει να πληρώσεις τόσα,  από λεφτά που δεν έχεις και δεν έχεις εισπράξει και αυτοί βλέπουν ότι δεν έχεις εισπράξει,  τι άλλο να κάνεις; Γελάς. Ψάχνεις να βρεις την αστεία πλευρά του πράγματος-που πάντα υπάρχει. Και προσπαθείς να γίνεις καλύτερος άνθρωπος αυτό που είπα για τον εθελοντισμό,  το πιστεύω. Η καλή ενέργεια κυκλοφορεί. Εννοείται ότι έχεις και πολιτική θέση, ψηφίζεις, πας σε διαδηλώσεις. Το φως στο τούνελ μόνο στη δημιουργικότητα το βλέπω. Δεν βλέπω λύση από κρατικούς παράγοντες,  δεν βλέπω κάποια λύση από πάνω ή από έξω. Πρέπει να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι για να τα βγάλουμε πέρα».

Πληροφορίες: «Ευρέ εργά 2014», στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, έως τις 11 Δεκεμβρίου, κάθε Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη, στις 21:30. Τιμές εισιτηρίων:10 ευρώ, 7 ευρώ κάθε Τετάρτη, 7 ευρώ ατέλειες, φοιτητικά και κάρτα ανεργίας. Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, Πειραιώς 206, Ταύρος, τηλ. 210 3418 550,  φαξ.  210 3418 570. Ιστοσελίδα:  www.mcf.gr .

Μάνια Στάικου